ولادت حضرت معصومه (علیها السلام ) ونسب ایشان

پدر حضرت فاطمه معصومه امام هفتم شیعیان حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام ) است که اورا ابوالحسن اول نیز می گویند ، وازالقاب مشهور آن حضرت کاظم ، باب الحوائج وصالح می باشد .

پدربزرگوار حضرت معصومه (علیها السلام )

پدر حضرت فاطمه معصومه امام هفتم شیعیان حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام ) است که اورا ابوالحسن اول نیز می گویند ، وازالقاب مشهور آن حضرت کاظم ، باب الحوائج وصالح می باشد .
آن بزرگوار روز یک شنبه هفتم ماه صفر سال 128 هجری درروستای ابواء که بین مکه ومدینه واقع شده دیده به جهان گشود .
آن حضرت بیش از سایر امامان (علیه السلام ) فرزند داشته که بعضی سی وبرخی شصت فرزند برای او نام برده اند .
عالم بزرگ شیخ مفید (ره ) (وفات یافته سال 413 ه.ق) می نویسد : آن بزرگوار سی وهفت فرزند از همسران متعدد داشت که نامهای آنها به این ترتیب بود :

1. پسران :

1- حضرت علی بن موسی الرضا 2- ابراهیم 3- عباس 4- قاسم 5- اسماعیل 6- جعفر 7- هارون 8- حسن 9- احمد 10- محمد 11- حمزه 12- عبدالله 13- اسحق 14- عبیدالله 15- زید 16- حسن 17- فضل 18- حسین 19- سلیمان

2. دختران

1- فاطمه کبری 2- فاطمه صغری 1 3- رقیه 4- حکیمه 5- ام ابیها 6- رقیه صغری 7- ام جعفر 8- لبابه 9- زینب 10- خدیجه 11- علیه 12- آمنه 13- حسنه 14- بریهه 15- عایشه 16- ام سلمه 17- میمونه 18- ام کلثوم
آن بزرگوار درسال 148 هجری قمری زمان خلافت منصور به امامت رسید ودرزمان خلافت مهدی عباسی وهادی عباسی نیز امام بود وقتی که هارون الرشید به خلافت رسید پس از پانزده سال درزندان بغداد شهید شد .
مشهور بین تاریخ نویسان آن است که آن بزرگوار درروز 25 رجب سال 183 هجری از دنیارفت 2
هارون الرشید آن بزرگوار رادرسال 179 هجری قمری درمدینه دستگیر کرده و به طرف عراق آورد واز آن وقت تا آخرعمر درزندان به سر می برد .

مادرحضرت معصومه (علیها السلام )

آن طور که ازشواهد وقرائن استفاده می شودمادر حضرت معصومه همان مادر حضرت رضا (علیه السلام ) است برای مادر حضرت رضا (علیه السلام ) نامهای متعددی ذکر کرده اند مانند خیزران ، ام البنین ، نجمه و.. روایت شده پس از آنکه حضرت رضا (علیه السلام ) ازاومتولد شد به اوطاهره می گفتند .3

روز ولادت حضرت فاطمه معصومه (علیها السلام )

مطابق پاره ای از مدارک حضرت معصومه (علیها السلام ) درروز اول ماه ذیقعده سال 173 هجری قمری درمدینه چشم به جهان گشود.
محدث گرانقدر مرحوم آیه الله شیخ علی نمازی (وفات یافته دردوم ذیحجه سال 1405 ه. ق که مرقدش دریکی ازحجره های صحن رضوی درکنار بارگاه ملکوتی امام رضا (علیه السلام ) قراردارد . درکتاب پربار مستدرک سفینه البحار (که ده جلد است ) درجلدهشتم چنین می نویسد :
«فاطِمَهُ المَعصومَهُ المَولُودَهُ فِی غُرَّهِ ذِی القَعدَهِ سَنَهَ 173
فاطمه معصومه (علیها السلام ) درآغاز ماه ذیقعده سال 173 دیده به جهان گشود »4
مرحوم فیض درکتاب انجم فروزان وگنجینه آثار قم ازکتاب لواقح الانوار فی طبقات الاخبار( تالیف عبدالوهاب شعرانی شافعی وفات یافته درسال 937 ه. ق) وکتاب نزهه الابرار فی نسب اولاد الائمه الاطهار ( تالیف سید موسی برزنجی شافعی مدنی )چنین نقل می کند:
وِلادَهُ فاطِمَهُ بِنتُ مُوسَی بنِ جَعفَر فِی مَدِینَهِ المُنَوَّرَهِ غُرَّه ذِی القَعدَهِ الحرامِ سَنَه ثَلاثَ وثَمانِینَ ومِاَهَ بَعدَ الهِجرَهِ النَبَوِیَّهِ وتُوُفِیَّت فِی العاشِرِ مِن رَبِیعِ الثّانِی فِی سَنَهِ اِحدی وَمَاَتیَنِ فی بَلدَهِ قُم
حضرت فاطمه (معصومه ) دختر امام کاظم (علیه السلام ) درمدینه منوره درآغاز ماه ذیقعده سال 183 ه.ق دیده به جهان گشود ودردهم ماه ربیع الاول سال 201 درقم وفات یافت . »5
مدارک دیگری نیز درمورد روز ولادت آن حضرت (درآغاز ذیقعده ) دردسترسی است مانند:
1- عوالم العلوم ، تالیف بحرانی ، ج21 ص328
2- حیاه الست ، تالیف شیخ مهدی منصوری ، ص10
3- فاطمه بنت موسی الامام موسی الکاظم ، تالیف دکتر محمد هادی امینی (فرزند علامه امینی صاحب الغدیر ) ص21و5
4- زندگانی حضرت موسی بن جعفر ، تالیف عماد زاده ، ج2 ص375

بررسی و شرح کوتاه 

دربعضی از مدارک فوق سال 183 ذکر شده که صحیح چنانکه درمستدرک سفینه آمده 173 است زیرا با توجه به این که امام کاظم (علیه السلام ) در25 رجب سال 183 ه.ق درزندان هارون دربغداد به شهادت رسید ، وکمترین مدت زندانیش ، چهار سال بود ، دراین مدت از خانواده اش که درمدینه ساکن بودند دور بود بنابراین ممکن نیست ولادت حضرت معصومه درسال 183 رخ داده باشد وظاهرا دراین شماره اشتباه شده وبه جای 173، 183 نوشته شده است .
ازاین رو محقق کاوشگر مرحوم عمادزاده اصفهانی ، بدون ابهام می نویسد « حضرت معصومه (علیها السلام ) درمدینه درماه ذیقعده سال 173 متولد شد ودرربیع الثانی سال 201 (درقم ) دیده از جهان فروبست .» 6
بنابراین باید پرونده این مطلب را درهمینجا بست وازباب تسامح درادله سنن ، تاریخ ولادت حضرت معصومه (علیها السلام ) راهمان آغاز ذیقعده سال 173 ه.ق اعلام کرد ، چنانکه اخیرا آستانه مقدسه قم همین اعلام را نموده است به امید آنکه با توجه به ولادت با سعادت حضرت رضا علیه السلام که درروز 11 ذیقعده سال 148 درمدینه رخ داد این ده روز بین روز ولادت حضرت معصومه( علیها السلام ) وروز ولادت حضرت رضا (علیه السلام ) را به عنوان دهه نور یاد نموده واز آن دوبزرگوار یاد کردوخاطر سازنده وپربار زندگی درخشان آنها را تجدید نمود .

شادی و سرور ولادت

آغاز ماه ذیقعده برای حضرت رضا علیه السلام ودودمان نبوت ، پیام آورشادی مخصوص وپایانه یک انتظار عمیق واستثنایی است زیراحضرت نجمه فرزندی جز حضرت رضا (علیه السلام ) نداشت ومدتها پس از حضرت رضا (علیه السلام ) صاحب فرزندی نشد زیراحضرت رضا( علیه السلام) درسال 148 ه.ق متولد گردید ولی حضرت معصومه( علیها السلام ) درسال 173 یعنی با 25 سال فاصله با توجه به این که امام صادق (علیه السلام ) به ولادت چنین بانویی ، بشارت داده بود ، بنابراین پس از آنکه حضرت معصومه (علیها السلام ) دیده به جهان گشود ، آن روز برای حضرت نجمه (علیها السلام ) وحضرت رضا (علیه السلام ) روزشادی وسرور وصف ناپذیر وروز مهم از ایام الله بود چرا که دختری از آسمان ولایت وامامت طلوع کرده بود که قلبها را جلا وصفا می داد وچشمها را روشن می کرد وکانون مقدس اهل بیت( علیه السلام )را گر م می نمود.
به راستی توصیف عظمت هلهله وغریوشادی از دودمان رسالت رابه خاطر اینکه امام رضا (علیه السلام ) دارای خواهری شده که سالها قبل در خبرهای غیبی به وجود او مژده داده شده بود : نمی توان ترسیم کرد چرا که فروغی از کوثر وگلی تابناک ازگلشن آل محمد ، چشم به جهان گشوده بود وجهان ملکوت ومعنی را صفای دیگری بخشیده بود .

پی نوشتها:

1- ازآنجا که مطابق نقل سبط بن جوزی درتذکره ، حضرت امام کاظم (ع) دارای چهار دختر به نامهای : فاطمه کبری ، فاطمه وسطی فاطمه صغری وفاطمه اخری بود (بحار ج48 ص317) دراینکه حضرت معصومه (س) کدامیک ازاینها بوده بعضی تردید نموده اند ، ولی از قرائن وعظمت مقام حضرت معصومه (س) نسبت به دیگران استفاده می شود که او همان فاطمه کبری (س) بوده است
2- منتی الامال ، ج2 ص 121 و149
3- مناقب آل ابیطالب ج4 ص367
4- مستدرک سفینه البحار ، ج8 ص257
5- انجم فروزان ص 58 – گنجینه آثار قم ، ج1 ص 386 – آقای فیض درکتاب گنجینه مدعی است که حجه الاسلام آقای شیخ جواد مجتهد ، درسفر حج ، درکتابخانه مدینه طیبه دوکتاب مذکور ( لواقح ونزهه ) را بازحمت یافته ، واین مطلب را از آن دو کتاب دیده است ( گنجینه آثار قم ، ج1، ص386)
6- زندگانی حضرت موسی بن جعفر ، عماد زاده ج2 ، ص375

منبع : حضرت معصومه (علیهاالسلام ) فاطمه دوم ، آیت الله محمد مهدی اشتهاردی صفحه 114- 109