امامزاده مهدي صالح (علیه السلام) ماژین

بقعه مهدی صالح ماژین

این بقعه در دهستان ماژین از توابع شهرستان دره شهر و در 45 كیلومتری شهر دره شهر قرار دارد. بنای آن از شاهكارهای معماری قرن هشتم هجری است كه بصورت چهارگوش آجری ساخته شده و آثار گچ بری با آیات قرآن كریم مزین شده، زوایای چهارگانه آن به گوشواره های مناره مانندی منتهی می شود. ارتفاع مناره ها یا همان گوشواره حدود یك متر از ارتفاع ساختمان اصلی بلندتر است و متصل به متن بنا است. درب ورودی مقبره به جانب مشرق باز می شود. بنا منسوب به مهدی صالح می باشد ولی كتیبه ای كه آنرا به این نام معرفی كند، بدست نیامده
. ایزدپناه بنا به گفته اهالی محل از كتیبه ای در دیوار ضلع غربی داخل بنا گزارش داده، كه در زمان بازدید وی وجود نداشته است، آن كتیبه آرامگاه را متعلق به شخصی به نام سیدصالح و ساخت بنا را به سال 770 هـ نسبت داده است. معمار برای ساختن بنا از نقشه مربع استفاده كرده است و بنا از دو قسمت سردابه و اتاق گنبد دار تشكیل شده است. بنا دارای خصوصیاتی است كه آنرا از سایر بناهای مشابه متمایز می سازد و این خصوصیات می تواند در تاریخ گذاری نسبی بنا مؤثر باشد

. استفاده از نقشه مربع با ستونهای توكار زاویه ای، سردابه، طاقنماهای بلند و كشیده و كم عرض، ضخامت كم دیوارها، مقرنسهای زیرگنبد و محراب بسیار زیبا، از مهمترین خصوصیات بنای فوق می باشند. بعضی از این خصوصیات بصورت پراكنده در بناهای دوره سلجوقی و پیش از آن و بصورت گسترده تری در بناهای دوره ایلخانی رواج دارند.

… از مقایسه ویژگی های معماری و تزیینات به كار رفته در این بنا و سایر بناهای ایلخانی به این نتیجه می رسیم كه بنای فوق در دوره ایلخانی و در قرن هشتم ساخته شده است. قبر در طبقه زیرین در سردابه قرار داشته و طبقه بالا باتوجه به وجود محراب آن جهت انجام فرایض دینی مورد استفاده قرار می گرفته است. در وسط این اتاق و در مقابل محراب نمای منشوری شكل قبری كه بر روی آن آیاتی از قرآن كریم نوشته شده وجود داشته است.

یك بنای الحاقی در قسمت شرقی بناهم به عنوان ایوان و هم برای جلوگیری از رانش بنا ساخته شده است. معمولاً در دوره اسلامی پیام اصلی معماری از طریق استفاده از كتیبه ها ابلاغ می گردد آیات به كار برده شده در این بنا دلالت بر شكرگذاری از خداوند سبحان و موضوعات مرتبط با فتح و پیروزی، شهادت و آخرت است .

اندازه در ورودی مقبره 90×141 سانتیمتر است. این ورودی در قسمت غربی ایوانی قرار دارد كه بعدها به قسمت شرقی بنا اضافه شده است، این قسمت الحاقی بر نقشه مستطیل شكل و به طول 50/6 متر و به عرض داخلی 3 متر و عرض بیرونی 20/7 متر و در دو طبقه ساخته شده است. در چهار گوشه بیرونی بنا چهار ستون توكار (پیلك) به قطر یك متر قرار دارد. سه ربع این ستونها در خارج از دیوار بنا قرار دارد.

در آثار باستانی و تاریخی لرستان نوشته ایزدپناه آمده:

بنابر گفته دو نفر از معمرین باسواد دهكده نقل نموده اند، بر دیوار غربی كه خراب شده است نام و مشخصات صاحب قبر و همچنین نام استاد گچبر و معمار این بنا گچبری شده بود و قول آن دو نسبت به آنچه خوانده و نقل می كردند تفاوت زیاد دارد كه عیناً هردو قول نقل می شود:

1ـ شیخ الراشدین و سلطان المحققین و العلماء، ابرسایبان، شیخ سیدصالح نورالله مرقده … عمل استاد حاجی اصفهانی.

2ـ سلطان المحققین و شیخ الراشدین، سیدصالح نور الله قبره و اولاد… ابن سید سابان … قطب الدین … جبریل … عمل استاد حاجی خوارزمی، تاریخ سبع مائه و سبعین.

در همین كتاب نیز بیان شده بنابر قول مردم محل: بر روی چهار دیوار مقبره نقوش و‌ آیاتی از قران گچبری شده كه دیوار شرقی و شمالی را سالهای پیش از این عده ای از اهالی تراشیده و گچكاری كرده اند.

محراب بوسیله تزئیناتی همانند نقوش اسلیمی و هندسی و كتیبه هایی به خط نسخ و كوفی تزیین شده است. محراب از دو طاقنمای جناغی مطبق تشكیل شده است … اولین حاشیه ای كه در اطراق طاقنمای زیرین محراب وجود دارد، شامل نقوش هندسی است كه در وسط آنها گلهای چهار پر قرار دارد. دومین حاشیه كتیبه ای به خط نسخ می باشد شامل قسمتهایی از آیه الكرسی می باشد، قسمتهایی از آن كه در بالای محراب قرار دارد قابل خواندن است و سایر قسمتهای آن كه در طرفین محراب قرار داشته از بین رفته است. آنچه كه از این كتیبه باقی مانده، بدین صورت می باشد «… السماوات و مافی الارض من ذااذی یشفع عنده الا بأذنه…».

قسمت بالایی محراب از یك طاقنمای جناغی گچبری شده، تشكیل شده است. عرض آن 16/1 متر، ارتفاع 55/1 متر و عمق 10 سانتیمتر می باشد. در قسمت پایین این طاقنما یك قاب مستطیلی وجود دارد كه در داخل آن سوره توحید با خط كوفی نوشته شده است.

در داخل این طاقنما و بالاتر از سوره توحید نقش یك درخت زندگی «سدره المنتهی» وجود دارد كه با دو حاشیه تزیینی احاطه شده است. در قاب مستطیلی سمت راست طاقنما، در قسمت بالا جمله «لا اله الا الله» و در قسمت پایین «انصر من الله و فتح قریب» نوشته شده است. و در قاب مستطیلی سمت چپ در قسمت بالا «محمد رسول الله» و در قسمت پایین «و بشر المؤمنین یا محمد» نوشته شده است

. یك نوار تزئینی، مستطیلی به عرض 44 سانتیمتر اطراف تمامی محراب را در طرفین و بالای آن احاطه كرده، در داخل این نوار با دو خط نسخ و كوفی آیاتی از قرآن كریم نوشته شده است. خط نسخ درشت تر از خط كوفی و در پایین نوشته شده، خط كوفی ریزتر و در بالای خط نسخ قرار گرفته است. فضای خالی بین دو نوع خط را با نقش گل تزیین كرده اند.
قسمتهایی از این كتیبه كه در طرفین محراب قرار داشته از بین رفته و تنها قسمتهایی از كتیبه در بالای محراب باقی مانده است. كتیبه فوق احتمالاً چهار آیه از ابتدای سوره ی «الفتح» می باشد این كتیبه از سمت راست محراب و از پایین به بالا نوشته شده است. حاشیه ی غربی محراب از پایین به بالا چنین نوشته شده است «بسم الله الرحمن الرحیم انّا فتحنا لك فتحاً مبینا. لیغفرلك الله» ادامه ی آیات در حاشیه افقی در بالای محراب و از راست به چپ چنین نوشته شده است «ما تقدم من ذنبك و ما تأخر ویتم نعمته علیك و یهدیك صراطاً مستقیماً. و ینصرك الله نصراً عزیزاً. هو الذی انزل السّكینه فی قلوب المؤمنین لیزلاد…» كه بقیه آن همچنین قسمتی از آیه كه در حاشیه شرقی محراب قرار داشته و از بالا به پایین نوشته شده از بین رفته است.

قبر در داخل سردابه قرار داشته و از نمای قبری خبر می دهد كه در داخل اتاق گنبددار و در مقابل محراب قرار داشته است. در وسط طبقه ی دوم نمودار قبری با سنگ و گچ ساخته شده است و بر روی آن سفال منشوری شكل پنج وجهی، به طول 55/1 متر و اندازه پهنای هریك از سطوح جانبی آن 27 سانتیمتر است كار گذاشته شده و روی این سطوح سه آیه آخر سوره 59 (حشر) با خط نسخ بسیار زیبایی گچبری و نوشته شده است.

نمای شمالی قبر نوار بالایی: بسم الله الرحمن الرحیم. هو الذی لا اله الا هو، عالم الغیب. نوار پایینی: و الشهاده هو الرحمن الرحیم هو الذی لا اله هو الملك القدوس السلام المؤمن. نمای جنوبی قبر نوار بالایی: المهیمن العزیز الجبّار المتكبر الخالق الباری المصّور. در این نوار جمله ی آخر آیه 23 كه سبحان الله عمّا یشركون می باشد نوشته نشده و چند كلمه از آیه 24 نوشته شده است.

دیدگاه خود را ثبت کنید

دیدگاهتان را بنویسید

آستان مقدس حضرت زینب (س)

دسترسی سریع