خانواده، جوان و مشاوره

 مشاوره یعنی «پیوند عقل‌ها با عقل خود» یک اصطلاح «ژنریک» یا عام است که در برگیرنده فرایندهای متعددی نظیر مصاحبه، اجرای آزمون، راهنمایی، توصیه و سایر موارد مربوط به این امور است.

نويسنده: حجت الاسلام احمد لقمانی

مشورت ادراک و هشیاری دهد
عقلها مرعقل را یاری دهد
گفت پیغمبر بکن ای رأی زن
مـشورت کالمستشار مؤتمن(1)
مشاوره یعنی «پیوند عقل‌ها با عقل خود» یک اصطلاح «ژنریک» یا عام است که در برگیرنده فرایندهای متعددی نظیر مصاحبه، اجرای آزمون، راهنمایی، توصیه و سایر موارد مربوط به این امور است.
هدف مشاوره، یاری رساندن به فرد به منظور حل مشکلات او، طرح و نقشه برای آینده وی، تغییر نگاه و نگرش شخص به حیات و زندگی و کمکهایی فکری از این قبیل است.
روان شناس مشاور کسی است که با تخصص خود در زمینه راهنمایی و هدایت رفتاری، مسائل و مشکلات ازدواج، انتخاب شغل و حرفه، امور اجتماعی، مسائل تحصیلی و آموزشی و سایر موارد مربوط به دیگران کمک می‌کند. در سیره و سخن پیشوایان پاک اندیش : «مشورت» پشتیبان بی‌مانند در زندگی،(2) پیروزی‌بخش عرصه‌های تردید و زمینه‌ساز برکات گرانسنگ در امروز و فردای همگان بویژه نسل جوان توصیف شده است. و از آن سو، بی توجهی به آراء و نظریات خالصانه و دلسوزانه دیگران باعث «هلاکت انسان» و «سقوط» از مسیر ترقی و تکامل معرفی شده است.(3)
مشاوره برای جوانان، از دو مفهوم مکمل برخوردار است، یکی آنکه دیگران با آنان مشورت کنند و دیگر اینکه آنان بتوانند با اطرافیانشان به مشورت بپردازند.

آثار مشاوره با نسل جوان

آثار مشاوره با نسل جوان برای جوانان عبارتست از:

1.ورزیدگی نیروی فکر و اندیشه

مشاوره با جوان نیروی فکر و اندیشه او را عمیق‌تر و ورزیده‌تر می‌کند، زیرا اصل مشورت، اتصال عقل دیگران با عقل خویش است و هر موقعیت مشاوره‌ای، جوان را در برابر پرسشی قرار می‌دهد که لازم می‌داند به خوبی بیندیشد، و پاسخی شایسته ارائه کند و در حقیقت چنین فرصتی، زمینه را برای رشد و پرورش نیروی عقلانی، فراهم می‌نماید و او را از جامع‌نگری و پختگی فکری بیشتری در مقایسه با همسالان خود که در چنین شرایطی نیستند، برخوردار می‌سازد.

2.تأییدی بر احساس کفایت و قابلیت

پذیرش شخص در خانواده یا جامعه، باعث مراجعه افراد و کسب آراء و نظرات اوست. مشورت با جوان تأییدی بر احساس قابلیت فکری و کفایت عقلانی اوست و هر اقدام مشاوره‌ای پاسخی به نیاز جوان برای پذیرش و مقبولیت نزد دیگران است و حاصل آن، افزایش میزان اعتماد به نفس فرد خواهد بود.

3.برداشت جدیدی از مسئولیت

جوان پس از هر مشورتی که دیگران با وی ترتیب می‌دهند، برداشت جدیدی از احساس مسئولیت پیدا می‌کند. این امر به ویژه در خانواده بیشتر احساس می‌شود، زمانی که والدین با فرزند جوان خود به مشورت می‌پردازند، وی این گونه استنباط می‌کند که او در این زندگی منزوی، غریبه و جدا یا دور افتاده از دل‌ها و دیده‌ها نیست، بلکه متعلق به این زندگی است، چون برای پیشرفت و بهبود همین زندگی از وی نظرخواهی می‌نمایند، لذا احساس مسئولیت بیشتری نسبت به خود و اطرافیان پیدا می‌کند.

4.کمتر شدن فاصله‌های عاطفی

مشورت نوعی پیوند عاطفی و فکری است که صورت ظاهری آن جنبه فکری داشته و جنبه باطنی آن رنگ و لعاب عاطفی دارد. هر مشورتی که با نسل جوان انجام می‌شود، «فاصله‌های عاطفی» کمتر می‌شود و احساس انس و محبت بین افراد با جوان بیشتر و بیشتر می‌گردد.

5.نوعی آموزش غیر مستقیم به نسل جوان

مشورت با نسل جوان نوعی آموزش غیر مستقیم محسوب می‌شود، زیرا وی از رفتار
والدین و اطرافیان می‌آموزد که افراد بالغ به مشاوره به وی توجه دارند و چنین همّت مبارکی از سوی اطرافیان نه تنها با غرور و عزّت نفس آنان اصطکاک ندارد بلکه جوان را آماده جمع‌نگری به جای «تکروی در زندگی» و بهره‌وری از مصلحت‌اندیشی و تجربیات دیگران در چهره مشاوره می‌نماید.

شرایط مشاوره نسل جوان با دیگران

ویژگی‌های یک مشاور برای جوانان، با دیگر مشاوران در سطح عموم جامعه، به طور ریشه‌ای و شیوه‌ای متفاوت است؛ فراهم ساختن این شرایط باعث ایجاد تفاهم و اعتماد متقابل نسل جوان با اطرافیان است تا به طور سهل و ساده و به دور از هر گونه اضطراب و دلهره این مهم انجام شود.
بی‌دلیل نیست که در آموزه‌های دینی نخستین ویژگی مشاور «عقل و خردورزی» و سپس «نُصح و دلسوزی» بیان شده و برکات آن «رشد و شکوفایی»، «یُمن و برکات
بسیار» و «توفیق از پروردگار سبحان» معرفی گردیده است.(4)
چنانکه در فرازی دیگر تأکید بر مشورت با افراد:
«متقی و پرهیزگار»، «عاقل و خردمدار»، «پارسا و احتیاط کار» و «صدیق و درست‌کردار» می‌نماید و مخالفت با دیدگاه اینان را ناپسند می‌شمرد(5) و از آن سو مشورت با ترسو، بخیل، حریص، کم‌مقدار، پست و فاجر مکروه دانسته شده است.(6)
کسانی که جوانان آنها را به عنوان مشاور برمی‌گزینند، بدون تردید باید واجد صفاتی برتر از معلّمان و مربیان نسل جوان باشند، همچون مبلغان دینی در دانشگاهها، افزون بر «دانش» موردِ نیاز جوانان، با «روش» گفتگو، جذب مخاطب و جلب اعتماد جوانان آشنا باشند و به دور از هر گونه ظاهرسازی، خاضعانه و خالصانه و در عین حال عالمانه و خردمندانه، ریشه‌های درد را بشناسند و پس از پایان سخن مشورت کننده، به شیوه‌های درمان رو کنند تا جوانان در فضایی با تفاهم و مبتنی بر اعتماد متقابل دفتر زندگی خود را بگشایند و سطر سطر مطالب خود را به صورت مشورت مطرح نمایند.

ویژگیهای مشاور نسل جوان

از مجموع صفات برجسته مشاورِ جوانان، به این ویژگیهای والا می‌توان اشاره کرد:

1.سرمایه گذاری عاطفی

سطح سرمایه گذاری عاطفی بیشتر از سطح تبادل عاطفی است، در اولی دلجویی مشاور از مراجع مورد نظر مطرح است ولی در دومی، جریان داد و ستد عاطفی در حد تعادل میان دو شخصیت به میان می‌آید.
به یقین چنین سرمایه گذاری برای همگان به ویژه نسل جوان با توجه به احساسات پاک و اعتماد ارزشمندی که به انسان‌های وارسته و خالص می‌کنند، ضرورتی بیشتر و بهتر خواهد داشت.

2.ثبات عاطفی

فرد در صورت برخورداری از عواطف با ثبات و یکدست در مراحل مختلف زندگی می‌تواند، اعتماد جوان را جلب کند و او را به گفتگو و مشاوره ترغیب نماید. والدین بیش از دیگران باید واجد چنین صفتی باشند.

3.تواضع و فروتنی

در مناسبات انسانی، نفوذ اخلاقی و جلب اعتماد دیگران در شرایطی امکان‌پذیر است که ارتباط افقی حاکم باشد. این امر در روابط متقابل جوانان و دیگران چشمگیرتر و تعیین کننده‌تر است. زیرا جوانانی که احساس می‌کنند، مشاور از موضع برتر و موقعیت اقتدار با آنان مواجه می‌شود، دست به مقاومت می‌زنند و عکس‌العمل مخالفی از خود بروز می‌دهند.

4.نیازشناسی جوانان

آگاهی و درک کامل اطرافیان به ویژه والدین از نیازهای مهم سنّی و مشکلات این دوران، توانایی خاصی به آنان می‌بخشد تا بر اساس نیازهای آنان، روش‌هایی را اتخاذ نمایند که به نتیجه مطلوب یعنی تفاهم کامل منجر شود.

5.ارزش‌های اخلاقی

پای‌بندی به یک نظام اخلاقی استوار، متقن و مستحکم الهی، اعتماد جوانان را به خوبی جلب می‌کند.(7) هرگاه نسل جوان ما انسان آگاه و هوشیاری را بنگرند که امواج زندگی و توفان شبهات او را عاجز و ناتوان نمی‌کند و چونان نخل استوار و تنومندی، سربلند و پر استقامت به اعتقادات دینی و دلبستگی‌های الهی خود معتقد است، در تمامی عرصه‌ها برتر از نزدیکان و اطرافیان به او اعتماد می‌کنند و چونان امینی رازدار و پدری مهربان یا برادری دلسوز و آگاه، تمامی فرازها و فرودهای حوادث زندگی خود را با او در میان می‌گذارند و از وی مدد می‌گیرند. به راستی چنین کامیابی برای یک مشاور، بهترین موفقیت و سربلندی محسوب نمی‌شود؟!
آری:
دل را نگاه گرم تو دیوانه می‌کند
آیینه را رخ تو پریخانه می‌کند
آزادگان به مشورت دل کنند کار
این عقده کار سبحه صد دانه می‌کند(8)
پي نوشت :
1.مولوی.
2.( امام علی(علیه السلام))؛ غررالحکم، ص 441 و 442 و 443.
3.مستدرک الوسائل، ج 8، ص 341.
4.(رسول اکرم (ص))؛ وسائل الشیعه، ج 12، ص 42.
5.وسائل الشیعه، ج 12، ص 39 (باب استحباب مشاورة اصحاب الرأی).
6. همان، ص 46. (باب کراهة مشاورة الجبان و…).
7.جوان و نیروی چهارم زندگی، صص 122-119
8.صائب.

منبع: پایگاه حوزه