راهکار عملی مولا امام علی(علیه السلام) برای آرامش

 آرامش به معنای طمأنینه و راحتی فکر در زندگی، حقیقت مطلوبی است که اسلام آن را ستوده است و راه هایی برای رسیدن به آن تعیین کرده است. از نظر اسلام آرامش و طمأنینه امری واقعی، حقیقتی و دست یافتنی است.

آرامش به معنای طمأنینه و راحتی فکر در زندگی، حقیقت مطلوبی است که اسلام آن را ستوده است و راه هایی برای رسیدن به آن تعیین کرده است. از نظر اسلام آرامش و طمأنینه امری واقعی، حقیقتی و دست یافتنی است. در متون دینی ما راه های به دست آوردن آرامش بیان شده است و همین امر بهترین دلیل بر امکان دست رسی به آن است. علاوه بر این پیاده کردن دستوراتی ما را در رسیدن به آن نزدیک می کند. بزرگانی که به دستورات دین عمل کرده اند و به آرامش درونی رسیده اند، می تواند ما را به این واقعیت رهنمون سازد که کسب آرامش در زندگی یک شعار نیست و این چیزی است که ما خود می توانیم با به کار بستن دستورات دینی آن را در خود احساس و تجربه نماییم. در این مجال بر آنیم یکسری از راهکارهایی که امام علی علیه السلام در رسیدن به این مطلوب موثر دانسته اند را بیان نماییم.

1-سخن گفتن با خداوند

حضرت علی (علیه السلام) در نامه خود به فرزندش امام حسن (علیه السلام) می فرماید: “غم واندوه خود را درپیشگاه خداوند مطرح كن تا غمهای تو را برطرف كند ودر مشكلات تورا یاری رساند….”(نامه 31)
روشن است كه سخن گفتن با كسی كه دسترسی به او درهر زمانی امكان پذیر است و صحبت كردن با او هیچ قید وشرطی لازم ندارد و هیچ محدودیت زمانی ندارد و هیچ واكنش نامناسب و پیامد نامطلوبی در پی ندارد و از همه مهمتر اینكه از قدرت بی پایانی بر خوردار است و مشتاق است كه بندگانش با او سخن گویند و از او كمك بخواهند تا از این قدرت بی پایان خود برای یاری رساندن به آنها استفاده كند، غم واندوه را از انسان دور می نماید و او را امیدوار و شاد می سازد. دعا و نیایش باعث می شود كه افراد خوشبینانه احساس كنند بر{وقایع} آینده كنترل بیشتری دارند و این اعتقاد موجب افزایش اعتماد به نفس، ‌عزت نفس واحساس هدفمندی در آنها می شود. بیشترین تأثیر مذهب بر شادی به دلیل نیایش زیاد و نزدیكی به خداوند است.
از آن جا كه رسیدن به هر هدفی، چه این هدف دنیوی باشد چه اخروی چه مادی چه معنوی مستلزم برنامه ریزی درست و عمل كردن به این برنامه است، بنا بر این اهل عمل بودن ضامن دستیابی به شادی و خوشبختی و كوتاهی در عمل به ارزشها و اعتقادات و برنامه های خود، ایجاد كننده حسرت و غم و اندوه است

2- نماز خواندن

حضرت علی (علیه السلام) در مورد تأثیر نماز بر كاهش غم واندوه می فرماید:
“آن چه كه بین من و خدا نارو است اگر انجام دهم و مهلت دو ركعت نمازداشته باشم تا از خدا عافیت بطلبم، مرا اندوهگین نخواهد ساخت.”(حکمت 299)
از آن جا كه نماز خواندن نیز نوعی سخن گفتن با خداوند است، بنابر این همه مزایای سخن گفتن با خداوند را دارد وعلاوه بر این به دلیل اینكه عبارات مورد استفاده در نماز از سوی خداوند تعیین شده است میتوان گفت كه این عبارات بهترین عبارات برای سخن گفتن با خداوند است و بهترین نتیجه و بیشترین تأثیر را دارد.

3 – صله ارحام( روابط خویشاوندی )

حضرت علی(علیه السلام) درمورد اثرات مثبت رابطه با خویشاوندان می فرمایند “.خویشاوندان انسان بزرگترین گروهی هستند كه از او حمایت می كنندواضطراب و ناراحتی او را می زدایند و به هنگام مصیبت ها نسبت به او پرعاطفه ترین مردم می باشند.” (خطبه 23)
كمك به دیگران در موقع پریشانی، تجربه نوعدوستی ایجاد می كند كه منبعی برای هیجان مثبت است . معاشرت پذیری با ارزش است زیرا به تعاون وكمك دوجانبه منجر می شود و این وضعیت لذت بخش است. روابط اجتماعی یکی از بزرگترین منابع شادی است. بادوستان بودن نیز یکی از منابع اصلی لذت است. برخی از فواید با دوست بودن ممکن است ناشی از فعالیتهای لذت بخشی باشد که آنها برای یکدیگر انجام می دهند یا خود در فعالیتهای لذت بخشی مشارکت می کنند حداقل کارکرد ممکن این فعالیتهای مشترک این است که موجب لذت و روابط حمایت کننده می شوند. مردم شاد نه تنها تعامل اجتماعی بیشتر ی با یکدیگر دارند بلکه کیفیت روابط آنها بالاتر است.

4- جستجوی سخنان حکمت آمیز

حضرت علی (علیه السلام) می فرماید:
” همانا این دلها همانند تن ها افسرده می شوند ، پس برای شادابی دلها سخنان حكمت آمیز بجویید .” (حکمت 91)
در حكمت 197 نهج البلاغه نیز چنین روشی مورد تأكید قرار گرفته است.
حضرت علی (علیه السلام) همچنین می فرماید:
” گفتار حكیمان اگر درست باشد درمان {است}. . ” (حكمت 265)
از آن جا كه سخنان حكمت آمیز غالبا ارضا كننده حس زیبایی شناختی ویادآوری كننده حقایق فراموش شده است وانسان فطرتاً همیشه طالب زیبایی و جویای حقیقت است،‌ بنا بر این طبیعی است كه با شنیدن سخنان زیبای حكمت آمیز احساس لذت و شادابی به او دست می دهد. روشن است كه قرآن و احادیث كه در بردارنده سخنان خداوند و پیامبر اكرم و امامان هستند، بهترین وزیباترین سخنان حكمت آمیز می باشند. بسیاری از بررسی ها تأثیر مثبت آموزش (که سخنان حکمت آمیز نیز جزئی از آن است) را بر خشنودی نشان داده اند.
حضرت علی (علیه السلام) در مورد تأثیر نماز بر كاهش غم واندوه می فرماید: “آن چه كه بین من و خدا نارو است اگر انجام دهم و مهلت دو ركعت نمازداشته باشم تا از خدا عافیت بطلبم، مرا اندوهگین نخواهد ساخت”

5 – اهل عمل بودن

حضرت علی(علیه السلام) می فرماید:
” آن كس كه در عمل كوتاهی كند دچار اندوه می شود .” (حکمت 127)
از آن جا كه رسیدن به هر هدفی، چه این هدف دنیوی باشد چه اخروی چه مادی چه معنوی مستلزم برنامه ریزی درست و عمل كردن به این برنامه است، بنا بر این اهل عمل بودن ضامن دستیابی به شادی و خوشبختی و كوتاهی در عمل به ارزشها و اعتقادات و برنامه های خود، ایجاد كننده حسرت و غم و اندوه است. بی کاری همه جنبه های شادی از جمله عاطفه مثبت، رضایت از زندگی و عاطفه منفی را متأثر می سازد. افراد بیکار احساس ملالت می‌کنند، عزت نفس اندکی دارند، گاهی عصبانی می شوند وگاهی اوقات بی تفاوتی عاطفی در آنها بروز می کند.

6 -غنیمت شمردن فرصتها

حضرت علی(علیه السلام) درنامه خود به فرزندش امام حسن می فرماید “…پیش از آن كه فرصت از دست برود و اندوه به بار آورد، از فرصتها استفاده كن.” ( نامه 31 )
ایشان درحکمت 118 نیز اندوهبار بودنِِِ از دست دادن فرصتها را مورد تأكید قرار داده اند.
از آن جا كه لازمه عمل به برنامه های خود و در نتیجه دستیابی به اهداف دنیوی واخروی و مادی و معنوی، استفاده بهینه از فرصتهاست، بنابراین با استفاده درست از وقت است كه می توان به شادی دست یافت و در مقابل از دست دادن فرصتها به این دلیل كه باعث ناكامی در دستیابی به اهداف می شود، غم واندوه به دنبال دارد. معلوم شده است که افراد بیکار کمتر زمان خود را سازمان دهی می کنند و این مسأله یکی از علل بهداشت روانی (و ازجمله شادی) کمتر است.

منابع:

نهج البلاغه، گردآورنده: شریف رضی، ترجمه محمد دشتی. (1379).قم: انتشارات مجتبی.
بررسی دیدگاه غم و شادی در نهج البلاغه، اعظم مرادی