گذری بر زندگی نامه و ویژگی های حضرت معصومه (س)

حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها)در روز اول ذیقعده سال 173 هجری، در شهر مدینه چشم به جهان گشود. این بانوی بزرگوار، از همان آغاز، در محیطی پرورش یافت كه پدر و مادر و فرزندان، همه به فضایل اخلاقی آراسته بودند. عبادت و زهد، پارسایی و تقوا، راستگویی و بردباری، استقامت در برابر ناملایمات، بخشندگی و پاكدامنی و نیز یاد خدا، از صفات برجسته این خاندان پاك سیرت و نیكو سرشت به شمار می رفت. پدران این خاندان، همه برگزیدگان و پیشوایان هدایت، گوهرهای تابناك امامت و سكان داران كشتی انسانیت بودند.

سرچشمه دانش

حضرت معصومه(سلام الله علیها)در خاندانی كه سرچشمه علم و تقوا و فضایل اخلاقی بود، پرورش یافت. پس از آنكه پدر بزرگوار آن بانوی گرامی به شهادت رسید، فرزند ارجمند آن امام، یعنی حضرت رضا(علیه السلام)، عهده دار امر تعلیم وتربیت خواهران و برادران خود شد و مخارج آنان را نیز بر عهده گرفت. در اثر توجهات زیاد آن حضرت، هر یك از فرزندان امام كاظم(علیه السلام) به مقامی والا دست یافتند و زبانزد همگان گشتند.
ابن صباغ ملكی در این باره می گوید:”هر یك از فرزندان ابی الحسن موسی معروف به كاظم، فضیلتی مشهور دارد” بدون تردید، بعد از حضرت رضا(علیه السلام)، در میان فرزندان امام كاظم(علیه السلام)، حضرت معصومه(سلام الله علیها) از نظر علمی و اخلاقی، والا مقام ترین آنان است. این حقیقت از اسامی، لقبها، تعریفها و توصیفاتی كه ائمه اطهار(علیه السلام) ازایشان نموده اند، آشكار است و این حقیقت روشن می سازد كه ایشان نیز چون حضرت زینب(سلام الله علیها)، “عالمه غیر معلمه” بوده است.

مظهر فضایل

حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) مظهر فضایل و مقامات است. روایات معصومان(علیه السلام)، فضیلتها و مقامات بلندی را به آن حضرت نسبت می دهد. امام صادق(علیه السلام) در این باره می فرمایند:”آگاه باشید كه برای خدا حرمی است و آن مكه است؛ و برای پیامبر خدا حرمی است و آن مدینه است. و برای امیر مؤمنان حرمی است و آن كوفه است. بدانید كه حرم من و فرزندانم بعد از من، قم است. آگاه باشید كه قم، كوفه كوچك ماست، بدانید بهشت دروازه دارد كه سه تای آنها به سوی قم است. بانویی از فرزندان من به نام فاطمه، دختر موسی، در آن جا رحلت می كند كه با شفاعت او، همه شیعیان ما وارد بهشت می شوند.”

مقام علمی حضرت معصومه(سلام الله علیها)

حضرت معصومه(سلام الله علیها) از جمله بانوان گرانقدر و والا مقام جهان تشیع است و مقام علمی بلندی دارد. نقل شده كه روزی جمعی از شیعیان، به قصد دیدار حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام) و طرح پرسشهایی از ایشان، به مدینه منوره مشرف شدند. چون امام كاظم(علیه السلام) در مسافرت بودند، پرسشهای خود را به حضرت معصومه(سلام الله علیها) كه در آن هنگام كودكی خردسال بیش نبود، تحویل دادند. فردای آن روز برای بار دیگر به منزل امام رفتند، ولی هنوز ایشان از سفر برنگشته بودند. پس به ناچار، پرسشهای خود را باز خواستند تا در مسافرت بعدی به خدمت امام برسند، غافل از این كه حضرت معصومه(سلام الله علیها) جواب پرسشها را نگاشته است. وقتی پاسخها را ملاحظه كردند، بسیار خوشحال شدند و پس از سپاسگزاری فراوان، شهر مدینه را ترك گفتند. از قضای روزگار در بین راه با امام موسی بن جعفر(علیه السلام) مواجه شده، ماجرای خویش را باز گفتند. وقتی امام پاسخ پرسشها را مطالعه كردند، سه بار فرمودند:پدرش فدایش.

فضلیت زیارت

دعا و زیارت، پر و بال گشودن از گوشه تنهایی، تا اوج با خدا بودن است. دعا و زیارت، جامی است زلال از معنویت ناب در كام عطشناك زندگی؛ و زیارت حرم معصومه(سلام الله علیها)، بارقه امیدی در فضای غبارآلود زمانه، فریاد روح مهجور در هنگامه غفلت و بی خبری، و نسیمی فرحناك و برخاسته از باغستانهای بهشت است. زیارت مرقد فاطمه معصومه(سلام الله علیها)، به انسان اعتماد به نفس می دهد، و او را از غرق شدن در گرداب نومیدی باز می دارد و به تلاش بیشتر دعوت می كند. زیارت مزار با صفای كریمه اهل بیت(سلام الله علیها)، سبب می شود كه زائر حرم، خود را نیازمند پروردگار ببیند، در برابر او خضوع كند، از مركب غرور و تكبر،كه سرچشمه تمامی بدبختیها و سیه روزیهاست،فرود آید و حضرت معصومه(سلام الله علیها) را واسطه درگاه پروردگار عالمیان قرار دهد. بر همین اساس است كه برای زیارت آن حضرت، پاداش بسیار بزرگی وعده داده شده و آن، ورود به بهشت است. در این باره، از امام جواد(علیه السلام) نقل شده كه فرمودند:”هركس عمه ام را در قم زیارت كند، بهشت از آن اوست”.

زیارت حضرت معصومه(سلام الله علیها) از منظر روایات

درباره فضیلت زیارت حضرت معصومه(سلام الله علیها) روایات فراوانی از پیشوایان معصوم رسیده است. از جمله، هنگامی كه یكی از محدثان برجسته قم، به نام “سعد بن سعد” به محضر مقدس امام رضا(سلام الله علیها) شرفیاب می شود، امام هشتم خطاب به ایشان می فرمایند:”ای سعد. از ما در نزد شما قبری است”. سعد می گوید:فدایت شوم. آیا قبر فاطمه دختر موسی بن جعفر(سلام الله علیها) را می فرمایید؟ می فرمایند:”آری، هركس او را زیارت كند، در حالی كه به حق او آگاه باشد، بهشت از آن اوست.” امام جعفر صادق(علیه السلام) نیز در این باره می فرماید:”هر كس او را زیارت كند، بهشت بر او واجب گردد”. و در حدیث دیگری آمده است:”زیارت او، هم سنگ بهشت است”.

زیارت مأثور درباره حضرت معصومه(سلام الله علیها)

یكی از ویژگیهای حضرت معصومه(سلام الله علیها)، ورود زیارت نامه ای از سوی معصومان(سلام الله علیها) درباره ایشان است كه پس از حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها)، او تنها بانوی بزرگواری است كه زیارت مأثور دارد. بانوان برجسته ای چون:آمنه بنت وهب، فاطمه بنت اسد، خدیجه بنت خویلد، فاطمه ام البنین، زینب كبری، حكیمه خاتون و نرجس خاتون كه هیچ شك و تردیدی در مقام بلند و جایگاه رفیع آنها نیست، هیچ كدام زیارت مأثور از سوی معصومان(علیه السلام) ندارند و این، نشان دهنده مقام والای این بانوی گرانقدر اسلام است.

امام رضا(علیه السلام) و لقب “معصومه”

حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) بانویی بهشتی، غرق درعبادت و نیایش، آراسته به زیباییهای معنوی و شبنم معطر آفرینش است. شاید یكی از دلایل “معصومه” نامیدن این بانو، آن باشد كه عصمت مادرش حضرت زهرا(سلام الله علیها) در او تجلی یافته است. بر اساس پاره ای از روایات، این لقب از سوی امام رضا(علیه السلام) به این بانوی والامقام اسلام وارد شده است؛ چنانكه فقیه بلند اندیش شیعه، علامه مجلسی(علیه السلام) دراین باره می گوید:امام رضا(علیه السلام) در جایی فرمودند:”هر كس معصومه را در قم زیارت كند، مانند كسی است كه مرا زیارت كرده است”.

كریمه اهل بیت (سلام الله علیها)

حضرت معصومه(سلام الله علیها) در میان دانشمندان و فقیهان گرانقدر شیعه با لقب “كریمه اهل بیت” یاد می شود. از میان بانوان اهل بیت(علیه السلام)، این نام زیبا تنها به آن حضرت اختصاص یافته است. بر اساس رؤیای صادق و صحیح نسب شناس گرانقدر، مرحوم آیت ا… مرعشی نجفی، این لقب از طرف امام صادق(علیه السلام) بر حضرت معصومه(سلام الله علیها) اطلاق شده است. در این رؤیا، امام صادق(علیه السلام) به آیت ا… نجفی،كه با دعا و راز و نیاز، تلاش پیگیری را برای یافتن قبر مطهر حضرت زهرا(سلام الله علیها) آغاز كرده، خطاب فرمود:”بر تو باد به كریمه اهل بیت.”

شفاعت حضرت معصومه(سلام الله علیها)

بالاترین جایگاه شفاعت، از آن رسول گرامی اسلام است كه در قرآن كریم، از آن به “مقام محمود” تعبیر شده است. همین طور دو تن از بانوان خاندان رسول مكرم اسلام، شفاعت گسترده ای دارند كه بسیار (علیه السلام)وسیع وجهان شمول است و می تواند همه اهالی محشر را فرا گیرد.
این دو بانوی عالی قدر. صدیقه اطهر، حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) و شفیعه روز جزا، حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) هستند. در مورد شفاعت گسترده حضرت زهرا(سلام الله علیها) همین بس كه شفاعت، مهریه آن حضرت است و به هنگام ازدواج، پیك وحی طاقه ابریشمی از سوی پروردگار آورد كه در آن، جمله “خداوند مهریه فاطمه زهرا را، شفاعت گنهكاران از امت محمد(ص) قرار داد”، با كلك تقدیر نقش بسته بود. این حدیث از طریق اهل سنت نیز نقل شده است. پس از فاطمه زهرا(سلام الله علیها) از جهت گستردگی شفاعت، هیچ بانویی به شفیعه محشر، حضرت معصومه(سلام الله علیها) نمی رسد. بر همین اساس است كه حضرت امام جعفر صادق(علیه السلام) فرمودند:”با شفاعت او، همه شیعیان ما وارد بهشت می شوند”. محبت و مباهات حضرت معصومه(سلام الله علیها) به امام هشتم مدت 25 سال تمام، حضرت رضا(علیه السلام) تنها فرزند نجمه خاتون بودند. پس از یك ربع قرن انتظار، سرانجام ستاره ای تابان از دامان نجمه درخشید كه همسنگ امام هشتم(علیه السلام) بود و امام(علیه السلام) توانست والاترین عواطف انباشته شده در سویدای دلش را بر او نثار كند. بین حضرت معصومه و برادرش امام رضا(علیه السلام) عواطف سرشار و محبت شگفت انگیزی بود كه قلم از ترسیم آن عاجز است. در یكی از معجزات امام كاظم(علیه السلام) كه حضرت معصومه(سلام الله علیها) نیز نقشی دارد، هنگامی كه نصرانی می پرسد:شما كه هستید؟ می فرمایند:”من معصومه، خواهر امام رضا(علیه السلام) هستم”.
این تعبیر، از محبت سرشار آن حضرت به برادر بزرگوارش امام رضا(علیه السلام) و نیز از مباهات ایشان به این خواهر،برادری سرچشمه می گیرد.

منابع

1،منتهی الامال، ج2، ص241
2،بحارالانوار، ج48،ص316 3،وسایل الشیعه، ج14، ص576، بحارالانوار، ج48، ص316، ج99، عیون اخبارالرضا، ج2، ص267،
كامل الزیارات، ص324.
4،ناسخ التواریخ، ج7، ص337
5،كشف الغمة، ج1، ص607
6،بحارالانوار، ج57، ص228
7،بحارالانوار، ج102، ص245

عبدالطیف نظری–روزنامه قدس