احادیثی در مورد محرم و عزاداري

 هر گاه ماه محرم فرا مى رسيد، پدرم (موسى بن جعفر) ديگر خندان ديده نمى شد وغم و افسردگى بر او غلبه مى يافت تا آن كه ده روز از محرم مى گذشت، روز دهم محرم كه مى شد، آن روز، روز مصيبت و اندوه و گريه پدرم بود.
امام رضا علیه السّلام فرمودند: ‌
كان ابى اذا دخل شهر المحرم لا يرى ضاحكا و كانت الكابة تغلب عليه حتى يمضى منه عشرة ايام، فاذا كان اليوم العاشر كان ذلك اليوم يوم مصيبته و حزنه و بكائه…؛
هر گاه ماه محرم فرا مى رسيد، پدرم (موسى بن جعفر) ديگر خندان ديده نمى شد وغم و افسردگى بر او غلبه مى يافت تا آن كه ده روز از محرم مى گذشت، روز دهم محرم كه مى شد، آن روز، روز مصيبت و اندوه و گريه پدرم بود.
امالى صدوق، ص 111

امام رضا علیه السّلام به دعبل فرمودند:
یا دعبل! احب ان تنشدنى شعرا فان هذه الایام حزن کانت علینا اهل البیت؛
اى دعبل! دوست دارم که برایم شعرى بسرایى و بخوانى، چرا که این روزها (ایام عاشورا) روز اندوه و غمى است که بر ما خاندان رفته است.
جامع احادیث الشیعه، ج 12، ص567

امام رضا علیه السّلام به ریان بن شبیب فرمودند:
یا ابن شبیب! ان کنت باکیا لشى ء فابک للحسین بن على بن ابى طالب (علیه السّلام) فانه ذبح کما یذبح الکبش؛
اى پسر شبیب! اگر بر چیزى گریه مى کنى، بر حسین بن على بن ابى طالب (علیه السّلام) گریه کن، چرا که او را مانند گوسفند سر بریدند.
بحارالانوار، ج 44، ص 286

امام رضا علیه السّلام به «ریان بن شبیب» فرمودند:
ان سرک ان تکون معنا فى الدرجات العلى من الجنان فاحزن لحزننا و افرح لفرحنا؛
اگر تو را خوشحال مى کند که در درجات والاى بهشت با ما باشى، پس در اندوه ما غمگین باش و در شادى ما خوشحال باش.
جامع احادیث الشیعه، ج 12، ص549

امام صادق علیه السّلام فرمودند:
لكل شيى ء ثواب الا الدمعة فينا؛
هر چيزى پاداش و مزدى دارد، مگر اشكى كه براى ما ريخته شود ـ كه چيزى با آن برابرى نمى كند و مزد بى اندازه داردـ .
جامع احاديث الشيعه، ج 12، ص548

امام صادق علیه السّلام فرمودند:
من دمعت عينه فينا دمعة لدم سفك لنا او حق لنا نقصناه او عرض انتهك لنا او لأحد من شيعتنا بوأه الله تعالى بها فى الجنة حقبا؛
هر كس كه چشمش در راه ما گريان شود، به خاطر خونى كه از ما ريخته شده است، يا حقى كه از ما گرفته اند، يا آبرويى كه از ما يا يكى از شيعيان ما برده و هتك حرمت كرده اند، خداى متعال به همين سبب، او را در بهشت جاودان، براى ابد جاى مى دهد.
امالى شيخ مفيد، ص175

امام صادق (علیه السّلام) به «مسمع» که از سوگواران و گریه کنندگان بر عزاى حسینى بود، فرمودند:
…رحم الله دمعتک، اما انک من الذین یعدون من اهل الجزع لنا و الذین یفرحون لفرحنا و یحزنون لحزننا، اما انک سترى عند موتک حضور آبائى لک…؛
خدا، اشک تو را مورد رحمت قرار دهد. آگاه باش، تو از آنانى که از دلسوختگان ما به شمار مى آیند، و از آنانى که با شادى ما شاد مى شوند و با اندوه ما غمگین مى گردند. آگاه باش! تو هنگام مرگ، شاهد حضور پدرانم بر بالین خویش خواهى بود.
وسائل الشیعه، ج 10، ص397

امام صادق علیه السّلام از فضیل پرسید: آیا دور هم مى نشینید و حدیث و سخن مى گویید؟ گفت: آرى، حضرت فرمودند:
ان تلک المجالس احبها فأحیوا امرنا، فرحم الله من احیى امرنا؛
این گونه مجالس را دوست دارم، پس امر(امامت) ما را زنده بدارید. خداى رحمت کند کسى را که امر و راه ما را احیا کند.
وسائل الشیعه، ج 10، ص392

امام صادق علیه السّلام فرمودند:
لما مات ابراهيم بن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) حملت عين رسول الله بالدموع ثم قال النبى (صلی الله علیه و آله و سلم): تدمع العين و يحزن القلب و لا نقول ما يسخط الرب و انا بك يا ابراهيم لمحزونون؛
چون ابراهيم پسر رسول خدا از دنيا رفت، چشم پيامبر پر از اشک شد. سپس پيامبرفرمودند: چشم، اشكبار مى شود و دل غمگين مى ‌شود، ولى چيزى نمى گوييم كه خدا را به خشم آورد، و ما در سوگ تو اى ابراهيم اندوهناك هستيم.
بحارالانوار، ج 22، ص157

امام صادق علیه السّلام فرمودند:
من قال فينا بيت شعر بنى الله له بيتا فى الجنة؛
هر كس در راه ما و براى ما يك بيت شعر بسرايد، خداوند براى او خانه اى در بهشت، بنا مى كند.
وسائل الشيعه،ج 10، ص467

امام صادق علیه السّلام فرمودند:
ما من احد قال فى الحسين شعرا فبكى و ابكى به الا اوجب الله له الجنة و غفر له؛
هيچ كس نيست كه درباره حسين (علیه السّلام) شعرى بسرايد و بگريد و با آن بگرياند مگر آن كه خداوند، بهشت را بر او واجب مى كند و او را مى آمرزد.
رجال شيخ طوسى، ص289

ابوهارون مكفوف مى گويد: خدمت امام صادق علیه السّلام رسيدم. امام به من فرمودند:
انشدنى، فأنشدته فقال: لا، كما تنشدون و كما ترثيه عند قبره… ؛
«برايم شعر بخوان». پس برايش اشعارى خواندم. فرمودند: اين طور نه، همان طور كه (براى خودتان) شعر خوانى مى كنيد و همان گونه كه نزد قبر حضرت سيد الشهداء مرثيه مى خوانى.
بحارالانوار، ج 44، ص287

امام صادق علیه السّلام فرمودند:
قال لى ابى: يا جعفر! اوقف لى من منالى كذا و كذا النوادب تندبنى عشر سنين بمنى ايام منى؛
پدرم امام باقر(علیه السّلام) به من فرمودند: اى جعفر! از مال خودم فلان مقدار وقف نوحه‌خوانان كن كه به مدت ده سال در «منا» در ايام حج، بر من نوحه‌خوانى و سوگوارى كنند.
بحارالانوار، ج 46، ص220

امام صادق علیه السّلام فرمودند:
نيح على الحسين بن على سنة فى كل يوم و ليلة و ثلاث سنين من اليوم الذى اصيب فيه؛
يك سال تمام، هر شب و روز بر حسين بن على (علیه السّلام) نوحه‌خوانى شد و سه سال، در روز شهادتش سوگوارى برپا گشت.
بحارالانوار،ج 79، ص102

امام باقر علیه السّلام فرمودند:
مر على بكربلا فى اثنين من اصحابه قال: فلما مر بها ترقرقت عيناه للبكاء ثم قال: هذا مناخ ركابهم و هذا ملقى رحالهم و هيهنا تهراق دماؤهم، طوبى لك من تربة عليك تهراق دماء الأحبة؛
اميرالمؤمنين (علیه السّلام) با دو تن از يارانش از «كربلا» گذر كردند، حضرت، هنگام عبور از آنجا، چشمهايش اشك‌آلود شد، سپس فرمودند: اينجا مركب‌هايشان بر زمين مى خوابد، اينجا محل بار افكندنشان است و اينجا خون‌هايشان ريخته مى شود، خوشا به حال تو اى خاكى كه خون دوستان بر روى تو ريخته مى شود!
بحارالانوار، ج 44، ص 258

امام باقر علیه السّلام نسبت به کسانى که در روز عاشورا نمى توانند به زیارت امام حسین علیه السلام بروند، این گونه دستور عزادارى دادند و فرمودند:
ثم لیندب الحسین و یبکیه و یأمر من فى داره بالبکاء علیه و یقیم فى داره مصیبته باظهار الجزع علیه و یتلاقون بالبکاء بعضهم بعضا فى البیوت و لیعز بعضهم بعضا بمصاب الحسین (علیه السّلام) ؛
بر (امام) حسین علیه السّلام ندبه و عزادارى و گریه کند و به اهل خانه خود دستور دهد که بر او بگریند و در خانه اش با اظهار گریه و ناله بر حسین علیه السّلام، مراسم عزادارى بر پا کند و یکدیگر را با گریه و تعزیت و تسلیت گویى در سوگ (امام) حسین علیه السّلام در خانه هایشان ملاقات کنند.
کامل الزیارات، ص175

امام سجاد علیه السّلام فرمودند:
ايما مؤمن دمعت عيناه لقتل الحسين و من معه حتى يسيل على خديه بوأه الله فى الجنة غرفا ؛
هر مؤمنى كه چشمانش براى كشته‌شدن حسين بن على (علیه السّلام) و همراهانش اشكبار شود و اشك بر صورتش جارى شود، خداوند او را در غرفه هاى بهشتى جاى مى دهد.
ينابيع المودّه، ص429

امام حسین علیه السّلام فرمودند:
من دمعت عيناه فينا قطرة بوأه الله عز و جل الجنة؛
چشمان هر كس كه در مصيبتهاى ما قطره اى اشك بريزد، خداوند او را در بهشت جاى مى دهد.
احقاق الحق، ج 5، ص523

امام صادق علیه السّلام فرمودند:
ما مِنْ عَيْنٍ بَكَتْ لَنا اِلاّ نُعِّمَتْ بَالنَّظَرِ اِلَى الْكَوْثَرِ وَ سُقِيَتْ مِنْهُ ؛
هيچ چشمى نيست كه براى ما بگريد، مگر اينكه برخوردار از نعمتِ نگاه به (كوثر) مى شود و از آن سيرابش مى كنند.
جامع احاديث الشيعه ، ج 12، ص 554

امام صادق علیه السّلام فرمودند:
تزاوروا و تلاقوا و تذاكروا و احیوا امرنا
به زیارت و دیدار یكدیگر بروید، با هم به سخن و مذاكره بنشینید و امر ما را (كنایه از حكومت و رهبرى) زنده كنید.
بحارالانوار،ج71،ص352

امام صادق علیه السّلام فرمودند:
بَكى عَلىُّ بْنُ الحُسَينِ عليه السّلام عِشْرينَ سَنَةً وَ ما وُضِعَ بَيْنَ يَدَيْهِ طَعامٌ اِلاّبَكى؛
امام زين العابدين عليه السّلام بيست ساله (به ياد عاشورا) گريستند و هرگز طعامى پيش روى او نمى گذاشتند مگر اينكه گريه مى كردند.
بحارالانوار، ج 46، ص 108

امام صادق علیه السّلام فرمودند:
مَنْ ذُكِرْنا عِنْدَهُ فَفاضَتْ عَيْناهُ حَرَّمَ اللّهُ وَجْهَهُ عَلَى النّارِ ؛
نزد هر كس كه از ما (و مظلوميت ما) ياد شود و چشمانش پر از اشك گردد،خداوند چهره اش را بر آتش دوزخ حرام مى كند.
بحارالانوار، ج 44، ص 285

امام رضا علیه السّلام فرمودند:
يا دِعبِلُ! اِرْثِ الحُسَيْنَعليه السّلام فَاَنْتَ ناصِرُنا وَ مادِحُنا ما دُمْتَ حَيّاً فَلا تُقصِرْ عَنْ نَصْرِنا مَا اسْتَطَعْتَ ؛
اى دعبل ! براى حسين بن على عليه السّلام مرثيه بگو، تو تا زنده اى ، ياور و ستايشگر مايى، پس تا مى توانى ، از يارى ما كوتاهى مكن .
جامع الاحادیث، ج12، ص567

امام على عليه السّلام فرمودند:
اِنَّ اللّهَ … اِخْتارَ لَنا شيعَةً يَنْصُرُونَنا وَ يَفْرَحُونَ بِفَرَحِنا وَ يَحْزَنُونَ لِحُزْنِنا ؛
خداوند براى ما، شيعيان و پيروانى برگزيده است كه ما را يارى مى كنند، با خوشحالى ما خوشحال مى شوند ودر اندوه و غم ما، محزون مى گردند.
غررالحكم ، ج 1، ص 235

امام حسين عليه السّلام فرمودند:
اَنا قَتيلُ الْعَبْرَةِ لا يَذْكُرُنى مؤ مِنٌ اِلاّ بَكى؛
من كُشته اشكم . هيچ مؤ منى مرا ياد نمى كند مگر آنكه (بخاطر مصيبتهايم ) گريه مى كند.
بحارالانوار، ج 44، ص 279

امام سجاد عليه السّلام فرمودند:
اِنّى لَمْ اَذْكُرْ مَصْرَعَ بَنى فاطِمَةَ اِلاّ خَنَقَتْنى لِذلِكَ عَبْرَةٌ ؛
من هرگز شهادتِ فرزندان فاطمه (عليها السّلام) را به ياد نياوردم، مگر آن كه بخاطر آن، چشمانم اشكبار گشت .
بحارالانوار، ج 46، ص 109

امام باقر علیه السّلام پس از شنیدن سروده‌هاى (کمیت) درباره اهل بیت علیهم السلام، گریست و سپس فرمودند:
ما مِنْ رَجُلٍ ذکَرَنا اَوْ ذُکِرْنا عِنْدَهُ یَخْرُجُ مِنْ عَیْنَیْهِ ماءٌ ولَوْ مِثْلَ جَناحِ الْبَعوضَةِ اِلاّ بَنَى اللّهُ لَهُ بَیْتاً فى الْجَنَّةِ وَ جَعَلَ ذلِکَ الدَّمْعَ حِجاباً بَیْنَهُ وَ بَیْنَ النّارِ ؛
هیچ کس نیست که ما را یاد کند، یا نزد او از ما یاد شود و از چشمانش هر چند به اندازه بال پشه اى اشک آید، مگر آنکه خداوند برایش در بهشت ، خانه اى بنا کند و آن اشک را حجاب میان او و آتش دوزخ قرار دهد.
الغدیر، ج2، ص202

امام صادق عليه السّلام فرمودند:
يا زُرارَةُ! اِنَّ السَّماءَ بَكَتْ عَلَى الْحُسَيْنِ اَرْبَعينَ صَباحاً ؛
اى زراره ! آسمان چهل روز، در سوگ حسين بن على عليه السّلام گريه كرد.
جامع احاديث الشيعه ، ج 12، ص 552

امام صادق عليه السّلام فرمودند:
كُلُّ الْجَزَعِ وَ الْبُكاءِ مَكْرُوهٌ سِوَى الْجَزَعُ وَ الْبُكاءُ عَلَى الحُسَينِ عليه السّلام ؛
هر ناليدن و گريه اى مكروه است ، مگر ناله و گريه بر حسين (عليه السّلام).
بحارالانوار، ج 45، ص 313

امام صادق عليه السّلام فرمودند:
اِنَّ النَّبىَّ لَمّا جائَتْهُ وَفاةُ جَعْفَرِ بنِ اَبى طالبٍ وَ زَيْدِ بنِ حارِثَةَ كانَ اَذا دَخَلَ بَيْتَهُ كَثُرَ بُكائُهُ عَلَيْهِما جِدّاً وَ يَقولُ: كانا يُحَدِّثانى وَ يُؤ انِسانى فَذَهَبا جَميعاً ؛
وقتى خبر شهادت جعفر بن ابى طالب و زيد بن حارثه به پيامبر خدا رسيد، از آن پس هرگاه وارد خانه مى شدند، بر آن دو شهيد به شدّت مى گريستند و مى فرمودند: آن دو شهيد، با من هم سخن و همدم و انيس بودند، و هر دو رفتند.
من لايحضره الفقيه ، ج 1، ص 177

امام صادق عليه السّلام فرمودند:
نَفَسُ الْمَهْمُومِ لِظُلْمِنا تَسْبيحٌ وَ هَمُّهُ لَنا عِبادَةٌ وَ كِتْمانُ سِرّنا جِهادٌ فى سَبيلِ اللّهِ. ثَمَّ قالَ اَبُو عَبدِاللّهِ عليه السّلام : يَجِبُ اَنْ يُكْتَبَ هذا الْحَديثُ بِالذَّهَبِ ؛
نَفَس كسى كه بخاطر مظلوميّت ما اندوهگين شود، تسبيح است و اندوهش براى ما، عبادت است و پوشاندن راز ما جهاد در راه خداست . سپس امام صادق عليه السّلام افزودند: اين حديث را بايد با طلا نوشت.
امالى شيخ مفيد، ص 338

امام صادق عليه السّلام فرمودند:
اَرْبَعَةُ الا فِ مَلَكٍ عِنْدَ قَبْرِ الْحُسَيْنِ عليه السّلام شُعْثٌ غُبْرٌيَبْكُونَهُ اِلى يَوْمِ القِيامَةِ ؛
چهار هزار فرشته نزد قبر سيدالشهدا عليه السّلام ژوليده و غبارآلود، تا روز قيامت بر آن حضرت مى گريند.
كامل الزيارات ، ص 119

امام رضا عليه السّلام فرمودند:
مَنْ جَلَسَ مَجْلِساً يُحْيى فيهِ اَمْرُنا لَمْ يَمُتْ قَلْبُهُ يَوْمَ تَمُوتُ الْقُلُوبُ ؛
هر كس در مجلسى بنشيند كه در آن ، امر (و خطّ و مرام ما) احيا مى شود، دلش در روزى كه دلها مى ميرند، نمى ميرد.
بحارالانوار، ج 44، ص 278

امام رضا علیه السّلام فرمودند:
فَعَلى مِثْلِ الْحُسَينِ فَلْيَبْكِ الْباكُونَ فَاِنَّ البُكاءَ عَلَيهِ يَحُطُّ الذُّنُوبَ الْعِظامَ ؛
گريه كنندگان بايد بر كسى همچون حسين عليه السّلام گريه كنند، چرا كه گريستن براى او، گناهان بزرگ را فرو مى ريزد.
بحارالأنوار، ج44، ص 284.

امام رضا علیه السّلام به ریّان بن شبیب فرمودند:
یَا بْنَ شَبیبٍ! اِنْ بَکَیْتَ عَلَى الحُسَینِ علیه السّلام حَتّى تَصیرَ دُمُوعُکَ عَلى خَدَّیْکَ غَفَرَ اللّهُ لَکَ کُلَّ ذَنْبٍ اَذْنَبْتَهُ صَغیرا کانَ اَوْ کَبیراً قَلیلا کانَ اَوْ کثیراً ؛
اى پسرشبیب! اگر بر حسین علیه السّلام آن قدر گریه کنى که اشگهایت بر چهره ات جارى شود، خداوند همه گناهانت را که مرتکب شده اى مى آمرزد؛ کوچک باشد یا بزرگ، کم باشد یا زیاد.
امالى صدوق ، ص 112

امام صادق علیه السّلام فرمودند:
اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى جَعَلَ فىِ النّاسِ مَنْ يَفِدُ اِلَيْنا وَ يَمْدَحُنا وَ يَرْثى لَنا؛
خدا را سپاس كه در ميان مردم ، كسانى را قرار داد كه به سوى ما مى آيند و بر ما وارد مى شوند و ما را مدح و مرثيه مى گويند.
وسائل الشیعه، ج10، ص469

پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله فرمودند:
يا فاطِمَةُ! كُلُّ عَيْنٍ باكِيَهٌ يَوْمَ الْقيامَةِ اِلاّ عَيْنٌ بَكَتْ عَلى مُصابِ الْحُسَينِ فَاِنِّها ضاحِكَةٌ مُسْتَبْشِرَةٌ بِنَعيمِ الْجَنّةِ؛
فاطمه جان !روز قيامت هر چشمى گريان است ؛ مگر چشمى كه در مصيبت و عزاى حسين گريسته باشد،كه آن چشم در قيامت خندان است و به نعمتهاى بهشتى مژده داده مى شود.
بحارالانوار، ج 44، ص 293

امام رضا عليه السّلام فرمودند:
مَنْ كانَ يَوْمُ عاشورا يَوْمَ مُصيبَتِهِ وَ حُزْنِهِ وَ بُكائِهِ جَعَلَ اللّهُ عَزّوَجَلّ يَوْمَ القيامَةِ يَوْمَ فَرَحِهِ وَ سُرُورِهِ؛
هر كس كه عاشورا، روز مصيبت و اندوه و گريه اش باشد، خداوند روز قيامت را براى او روزشادى و سرور قرار مى دهد.
بحارالانوار، ج 44، ص 284

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
اِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَيْنِ عليه السّلام حَرارَةً فى قُلُوبِ الْمُؤ منينَ لا تَبْرَدُ اَبَداً؛
براى شهادت حسين عليه السلام ، حرارت و گرمايى در دلهاى مؤ منان است كه هرگز سرد و خاموش نمى شود.
جامع احاديث الشيعه ، ج 12، ص 556