نگاهي به زندگي حضرت ام البنين (علیها السلام)

نامش فاطمه دختر حزام بن خالد عامري و مادرش ثمامه بود. در حدود سال پنجم هجري در كوفه و يا اطراف آن متولد گرديد. وي در عصر خود يكي از زنان با فضيلت، پرهيزگار، عابد، با تقوا و در شعر و حديث سرآمد ديگران بود .
پدران ام البنين در دوران قبل از اسلام جزو دليران عرب محسوب مي شدند و مورخان آنان را به دليري در هنگام نبرد ستوده اند. چنانكه ابوالفرج اصفهاني در كتاب خود دليري و شجاعت اجداد ام البنين را متذكر شده است .

افزون بر اين، آنان علاوه بر شجاعت و قهرماني، پيشواي قوم خود نيز بودند، چنانكه سلاطين زمان در برابر ايشان سر تسليم فرود مي آوردند . بي جهت نيست كه عقيل بن ابي طالب به اميرالمؤمنين ( علیه السلام) مي گفت: در ميان عرب از پدران ام البنين شجاع تر و قهرمان تر يافت نمي شود گروهي از مورخان بر آنند كه علي( علیه السلام ) با ام البنين بعد از شهادت حضرت زهرا( علیها السلام ) ازدواج نمود . دسته اي ديگر مي گويند كه اين امر بعد از ازدواج حضرتش با امامه بوده، اما در هر حال ، مسلم است اين ازدواج بعد از شهادت صديقه كبري صورت گرفته است .

گويند عقيل بن ابي طالب كه آشنا به انساب عرب بود، پيشنهاد ازدواج ام البنين را به حضرت علي ( علیه السلام ) داد. حضرت اين انتخاب را پسنديد و او را به خواستگاري نزد پدر ام البنين فرستاد. حضرت علي ( علیه السلام ) با ام البنين ازدواج كرد. ثمره اين ازدواج چهار پسر به نامهاي عباس( 26- 61ق)، عبدا… ( 36-61ق)، عثمان ( 38-61ق) و جعفر( 40-61ق) بود كه تمامي آنها در كربلا به شهادت رسيدند و سرور همه آنان حضرت ابوالفضل العباس ( علیه السلام ) بود .
ام البنين چه در زمان حيات امام علي( علیه السلام ) و چه بعد از شهادت ايشان براي شوهر گرانقدرش، زني صميمي، فداكار و با عفت بود. اين بانوي فداكار وقتي كودكان خرد سال حضرت علي( ع) را ديد، بلافاصله تصميم به خدمت و پرستاري آنان گرفت و در اين كار تا حد يك مادر واقعي پيش رفت وفرزندان فاطمه( علیها السلام ) را بر فرزندان خود مقدم داشت و بخش عمده محبت و علاقه خود را متوجه آنان كرد وهمچون مادري مهربان به دلجويي و پرستاري آنان پرداخت. با كمال خوشرويي و سخنان محبت آميز با آنها روبرو مي شد؛ به خاطر همين وفاداري و رفتار شايسته او بود كه زينب به ديدار او مي رفت و از او تجليل به عمل مي آورد.
چنانكه گفته اند، پس از چندي به مولا علي( علیه السلام ) پيشنهاد داد به جاي فاطمه كه اسم قبلي و اصلي وي بوده، او را «ام البنين» صدا زند، تا حسنين ( علیه السلام ) از ذكر نام اصلي او توسط علي( علیه السلام ) به ياد مادر خويش فاطمه زهرا ( علیها السلام ) نيفتاده و در نتيجه خاطرات تلخ گذشته در ذهنشان تداعي نگردد و رنج بي مادري آنها را آزار ندهد. به واسطه صفات نيكوي ام البنين بود كه حضرت او را گرامي مي داشت و از صميم قلب در حفظ و حرمت او كوشيد.
منابع تاريخي هيچ گونه گزارشي از حضورفعال او در زمان امام حسن ( علیه السلام ) و امام حسين( علیه السلام ) ارائه نكردند. تنها گويند ام البنين در واقعه عاشورا در مدينه بود چنان كه به آناني كه عازم سفر بودند، چنين سفارش كرد: چشم و دل مولايم امام حسين ( علیه السلام ) و فرمانبردار او باشيد؛ البته وقتي بشير و زينب او را از ماجراي كربلا و شهادت امام حسين ( علیه السلام ) وفرزندانش باخبر نمودند، ام البنين همچنان از امام حسين ( علیه السلام ) خبرگرفت و چون بشير خبر شهادت آن حضرت را به او داد، ام البنين گفت: «اي بشير، بند دلم را پاره كردي!» و صدا و ناله شيون بلند كرد. مي گويند بشير گفت: خداوند به سبب مصيبت مولايمان امام حسين( علیه السلام ) به شما پاداش بزرگ عنايت كند.
ام البنين گفت: فرزندان من و آنچه در زير آسمان است، فداي حسينم باد !
به گفته علامه مامقاني، اين شدت علاقه ، كاشف از علو مرتبه او در ايمان، و قوت معرفت او به مقام امامت است كه شهادت چهار جوان خود را كه نظير ندارند در راه دفاع از امام زمان خويش سهل مي شمارد .
به هر حال، فقدان فرزندانش او را متأثر و ناراحت كرده بود، چنانكه وقتي حضرت زينب( علیها السلام ) سپر خونين حضرت عباس را به عنوان يادگاري به ام البنين نشان داد، وي تا آن را ديد چنان دلش سوخت كه نتوانست تحمل كند و بي هوش بر زمين افتاد.
وي هر روز براي فرزندش عباس نوحه سرايي مي كرد و فرزند او عبيد ا… را نيز به همراه خود مي آورد. مردم مدينه براي شنيدن نوحه او گرد مي آمدند و به سبب جانسوز بودن نوحه سرايي او همگي اشك مي ريختند. بايد گفت، آمدن ام البنين به بقيع نوعي انقلاب بر ضد بني اميه و آگاهي مردم از ژرفاي مصيبت بود. پس از آگاهي از جريان عاشورا و شهداي آن واقعه، ام البنين مجلس سوگواري و مصيبت در خانه اش برپا كرد. زنان بني هاشم در آن جا گرد آمدند و براي امام حسين( ع) و خاندانش گريه كردند.

وفات ام البنين

بنا بر قول مشهور، اين بانوي بزرگوار در 13 جمادي الثاني سال 64 ق وفات يافت و در قبرستان بقيع به خاك سپرده شد .
چنانكه اشاره شد، وي صاحب چهار پسر به نامهاي عباس، عبدا… ، عثمان و جعفربود. در اين ميان، نوادگان عباس كه اكثر آنان درعربستان، عراق، مصر، اردن، ايران و تركمنستان پراكنده مي باشند، در علم و ادب، شعر و حديث سرآمد عصر خويش بودند؛ از جمله ابويعلي حمزه بن قاسم بن علي بن حمزه بن حسن بن عبيدا… بن عباس از محدثان مورد اعتماد شيعه و صاحب كتاب «التوحيد»، «الزياره» و «المناسك» مي باشد كه مزار او در حله معروف است و مردم آنجا را زيارت مي كنند .

فهرست ماخذ:

– «شروع مرثيه عاشورا »، ذبيح ا… صاحبكار، نگاه حوزه، ش 78 – 77، فروردين 1381
– ادب الطف او شعر الحسين، جواد شبر، بيروت، دارالمرتضي، 1409 ق
– اعلام النساء المؤمنات، محمد حسون – ام علي مشكور تهران، انتشارات اسوه، 1411ق
– اعلام النساء في عالمي العرب و الاسلام، عمر رضا كحاله، دمشق 1379 ق
– اعيان الشيعه، سيد محسن امين، تحقيق حسن امين، بيروت، دارالتعارف، 1403 ق ، جلد 6، 7
– ام البنين، محمد علي سالكي، قم، دفتر تبليغات اسلامي 1382

منبع: روزنامه قدس