امامزاده عبدالعظيم حسني

 نسب حضرت عبدالعظيم حسني ( ع ) به واسطه و با چهار پشت ، به امام حسن مجتبي ( ع ) مي رسد. بناي اصلي و نخستين بقعه يعني حرم آن ، در نيمه دوم قرن سوم هجري توسط محمد پسر زيد داعي علوي ، تعمير اساسي شد. درگاه اصلي ورودي بنا که در سمت شمال قرار دارد بار اول در زمان پادشاهان آل بويه و سپس در دوره قاجار به ياري مجدالملک کامل شد.

گورستان حضرت عبدالعظيم حسني با مقابر ، صحن ها و مجموعه هاي خصوصي اطراف حرم ، اعتبار ويژه اي دارد. احترام و تقدس ويژه اي که مردم براي حضرت قائل بوده اند، موجب خاکسپاري بسياري از شخصيت هاي سياسي ، اجتماعي ، فرهنگي در اين گورستان شده است ؛ ناصرالدين شاه ، قاآني شيرازي ، قائم مقام فراهاني ، بديع الزمان فروزانفر ، آيت اله کاشاني ، علامه محمد قزويني ، حسينعلي ميرزا نصرت السلطنه ، ستارخان ، گروهي از دراويش نعمت الهي و فرزندان آيت اله بهبهاني در اين گورستان آرميده اند.

اين بنا در آغاز تنها از حرم تشکيل مي شد اما به مرور متعلقات ديگري يافت و به صورت مجموعه بزرگ امروز ، مشتمل بر حرم ها ، رواق ها ، مسجدها و ايوان ها و صحن هاي متعدد درآمد. در دوره صفويه بناهاي اطراف به آن افزوده شد و در دوره قاجار به دليل نزديک بودن به پايتخت مورد توجه بيشتر قرار گرفت و بيشتر بناهاي وابسته به حرم عبدالعظيم و امامزاده زيد در اين دوره تکميل و تزئين شد.

از آثار تاريخي اين مجموعه سردر آجري دوران سلجوقي است و نيز صندوقي از چوب عود، گردو با کتيبه هايي به خط نسخ و ثلث برجسته که به سال 725 هـ . ق تعلق دارد.

بناي اصلي حرم، اتاقي چهار ضلعي به ابعاد 5/ 7 متر است که در بالا با چهار گوشواره به هشت ضلعي و سپس به کمک طاق بندي هاي کوچک به شانزده ضلعي تبديل و زمينه براي برپايي گنبد فراهم مي شود. پوشش زيرين گنبد با طاق ضربي مدور در زمان شاه تهماسب تغيير يافت و پوشش خارجي آن در سال 1270 هـ . ق به دستور ناصرالدين شاه با خشت هاي مسي زرين تزيين شد.

در جانب شرقي حرم ، مسجد و در سمت غرب ، مسجد مردانه ومقبره ناصرالدين شاه قرار دارد. ضلع جنوبي مقبره ناصرالدين شاه به وسيله يک در کوچک اختصاصي به حرم امامزاده حمزه راه دارد. بقعه امامزاده طاهر نيز در سمت شرقي صحن بزرگ واقع است.

بالاي حرم و در کنار گنبد دو گلدسته به ارتفاع 24 متر از سطح بام و قطر 2 متر در سال 1270 هـ . ق ساخته شد. بر فراز ضريح نيز جمعاً 64 گلدان زرين قرار دارد.

مهم ترين صحن و ايوان حرم ، صحن و ايوان بسيار وسيع آستانه است که در شمال حرم واقع ، و به دستور ناصرالدين شاه ساخته شده است. ايوان جنوبي حرم نيز در سال 944هـ . ق به فرمان شاه تهماسب صفوي ساخته و در دوره قاجار آينه کاري و تزئين شد.

صحن هاي ديگر حرم شامل صحن باغ طوطي يا مدرسه امين السلطان در شمال غربي حرم ، صحن ناصرالدين شاه يا صحن وليعهدي که اکنون به صحن کاشاني معروف است در غرب حرم ، صحن باغ علي خان در شرق حرم و صحن جنوبي که به صحن امامزاده حمزه معروف است.

در غرب حرم ، مسجد و رواق بالاسر قرار دارد که از ساخته هاي دوران صفوي است. اين مسجد داراي محراب بسيار زيبايي از کاشي هاي مُعـّرق رنگارنگ است.

گورستان حضرت عبدالعظيم حسني با مقابر ، صحن ها و مجموعه هاي خصوصي اطراف حرم ، اعتبار ويژه اي دارد. احترام و تقدس ويژه اي که مردم براي حضرت قائل بوده اند، موجب خاکسپاري بسياري از شخصيت هاي سياسي ، اجتماعي ، فرهنگي در اين گورستان شده است ؛ ناصرالدين شاه ، قاآني شيرازي ، قائم مقام فراهاني ، بديع الزمان فروزانفر ، آيت اله کاشاني ، علامه محمد قزويني ، حسينعلي ميرزا نصرت السلطنه ، ستارخان ، گروهي از دراويش نعمت الهي و فرزندان آيت اله بهبهاني در اين گورستان آرميده اند.