امر به معروف و نهی از منكر

سؤال 1: آیا امر به معروف و نهی از منكر واجب عینی است یا خیر؟
جواب: امر به معروف و نهی از منكر واجب كفائی است و در صورتی كه بعضی از مكلفین قیام به آن می كنند از دیگران ساقط است، و اگر اقامه معروف و جلوگیری از منكر موقوف بر اجتماع جمعی از مكلفین باشد واجب است اجتماع كنند. (توضیح المسائل حضرت امام(ره)، م2787)
سؤال 2: در امر به معروف و نهی از منكر آیا بیان مسائل شرعیه برای طرف مقابل كفایت می كند؟
جواب: بیان مسأله شرعیه در امر به معروف و نهی از منكر كفایت نمی نكند بلكه باید مكلف امر و نهی كند. مگر آنكه مقصود از امر به معروف و نهی از منكر، از بیان حكم شرعی حاصل شود و یا طرف مقابل از آن امر و نهی بفهمد. (توضیح المسائل حضرت امام(ره)، م2789)
سؤال 3: در واجب بودن امر به معروف و نهی از منكر چند چیز شرط است بیان فرمائید؟
جواب: در واجب بودن امر به معروف و نهی از منكر چهار چیز شرط است:
1.آن كسی كه می خواهد امر و نهی كند، بداند كه آنچه شخص مكلف بجا نمی آورد واجب است بجا آورد، و آنچه بجا می آورد باید ترك كند. و بر كسی كه معروف و منكر را نمی داند واجب نیست.
2. آنكه احتمال بدهد امر و نهی او تأثیر می كند، پس اگر بداند اثر نمی كند واجب نیست.
3. آنكه بداند شخص معصیت كار بنا دارد كه معصیت خود را تكرار كند، پس اگر بداند یا گمان كند یا احتمال صحیح بدهد كه تكرار نمی كند واجب نیست.
4. در امر و نهی مفسده ای نباشد، پس اگر بداند یا گمان كند كه اگر امر یا نهی كند ضرر جانی یا عرضی و آبروئی یا مالی قابل توجه به او می رسد واجب نیست، بلكه اگر احتمال صحیح بدهد كه از آن ترس ضررهای مذكور را پیدا كند واجب نیست بلكه اگر بترسد كه ضرری متوجه متعلقان او می شود واجب نیست، بلكه با احتمال وقوع ضرر جانی یا عرضی و آبروئی یا مالی موجب حرج بر بعضی مؤمنین، واجب نمی شود بلكه در بسیاری از موارد حرام است. (توضیح المسائل حضرت امام(ره)، م2791)
سؤال 4: اگر معروف یا منكر از اموری باشد كه بسیار مهم و غیر قابل اغماض است و اصل اسلام در خطر باشد امر به معروف و نهی از منكر در چه شرایطی واجب می گردد؟
جواب: اگر معروف یا منكر از اموری باشد كه شارع مقدّس به آن اهمّیت زیاد می دهد مثل اصول دین یا مذهب و حفظ قرآن مجید و حفظ عقاید مسلمانان یا احكام ضروریه، باید ملاحظه اهمّیت شود، و مجرد ضرر، موجب واجب بودن نمی شود، پس اگر توقف داشته باشد حفظ عقاید مسلمانان یا حفظ احكام ضروریه اسلام بر بذل جان و مال واجب است بذل آن. (توضیح المسائل حضرت امام(ره)، م 2792)
سؤال 5: مراتب امر به معروف و نهی از منكر را بیان فرمائید؟
جواب: مرتبه اول آنست كه با شخص معصیت كار طوری عمل شود كه بفهمد برای ارتكاب او به معصیت این نحو عمل با او شده است، مثل اینكه از او رو برگرداند، یا با چهره عبوس با او ملاقات كند، یا ترك مراوده با او كند و از او اعراض كند به نحوی كه معلوم شود این امور برای آن است كه او ترك معصیت كند.
مرتبه دوم از امر به معروف و نهی از منكر، امر و نهی به زبان است، پس با احتمال تأثیر و حصول سایر شرایط امر به معروف و نهی از منكر واجب است اهل معصیت را نمی كنند و تارك واجب را امر كنند به آوردن واجب.
مرتبه سوم توسل به زور و جبر است، پس اگر بداند یا اطمینان داشته باشد كه ترك منكر نمی كند یا واجب را بجا نمی آورد مگر با اعمال زور و جبر، واجب است لكن باید تجاوز از قدر لازم نكند. (توضیح المسائل حضرت امام(ره)، م 2818- 2813- 2805)
سؤال 6: در مسجد محلمان امام جماعتی نماز می خواند كه یكی از آیات سوره حمد را خوب تلفظ نمی كند و یا اشتباه می خواند و بنده بخاطر این اشتباه در مسجد حضور پیدا نمی كنم حال چه باید كرد؟
جواب: لازم است به ایشان تذكر داده شود شاید توجه ای به این مطلب نداشته باشد امّا نحوه تذكر می تواند به صورت نوشتن نامه ای محترمانه باشد كه بدست خود ایشان داده شود و در آن به این نكته در قرائت اشاره شده باشد. امید است اقدام شما مورد توجه ایشان قرار گیرد و شما هم از فیض جماعت محروم نگردید. (ر.ك، استفتائات حضرت امام(ره)، ج2، ص621)
سؤال 7: كسی كه از ما بزرگتر است ولی وضو و یا نمازش را اشتباه انجام می دهد ما در مقابل او چه وظیفه ای داریم؟
جواب: باید با كمال ادب و احترام به گونه ای كه توهین تلقی نشود به ایشان تذكر بدهید همانگونه كه حضرت امام حسین و امام حسن ـ علیه السّلام ـ نسبت به وضوی اشتباه آن فرد عمل فرمودند. (ر.ك، تحریر الوسیله، ج1، ص418 م14)
سؤال 8: اگر سوار ماشین یا تاكسی فردی باشیم و در آن موسیقی مبتذلی روشن كند چه وظیفه ای در مقابل این فرد داریم؟
جواب: در مورد سؤال چنانچه احتمال تأثیر می دهید نهی از منكر كنید و چنانچه احتمال تأثیر نمی دهید و یا نهی از منكر موجب ضرر برای شما باشد نهی لازم نیست خودتان گوش نكنید و در این صورت رسیدن صدا به گوش شما مانعی ندارد. (ر.ك، تحریرالوسیله امام(ره)، ج1، ص471)
سؤال 9: چگونه و با چه طریقی بهتر است امر به معروف و نهی از منكر كرد در مورد اعمال قدرت و زور و اقدام فیزیكی، باید مستقیماً عمل كرد؟
جواب: با مهربانی و زبان خوش و اخلاق اسلامی اقدام به امر به معروف نمائید تا مؤثر واقع شود مراحل بعدی آنكه اقدام فیزیكی است و برخورد با شخص است موكول به اجازه حاكم شرع جامع الشرایط است. ولی اگر در موردی بتوانید با قطع رابطه امر به معروف نمائید لازم است رابطه را قطع كنید. (ر.ك، تحریر الوسیله امام(ره)، ج1، ص481 م12)
سؤال 10: من وقتی در خانه تنها هستم، فكر گناه به سرم می زند بنده در این حالت چه باید بكنم راهنمائی فرمائید؟
جواب: سعی كنید در این گونه موارد با توجه به خداوند متعال و ذكر لاحول ولا قوه الا بالله العلی العظیم از گناه اجتناب نمائید و فكر گناه را از خود دور گنید. (به كتاب معراج السعاده مراجعه شود)
سؤال 11: آیا گناهی مانند لواط كه حد آن قتل می باشد، در صورت توبه كردن، توبه آن شخص لواط كننده پذیرفته می شود یا خیر؟
جواب: بلی ـ در صورتیكه شخص از گناه خود توبه كند خداوند گناه او را می آمرزد، و اگر قبل از ثبوت جرم نزد حاكم شرع، توبه نماید حد قتل هم از او برداشته می شود. (ر.ك، استفتائات حضرت امام(ره) ج3، ص585)
سؤال 12: استفاده از دخانیات و مواد مخدر چه حكمی دارد؟
جواب: استعمال دخانیات با فرض وجود ضرر معتد به برای شخص حرام است و مرحوم امام(ره) خرید و فروش و استفاده از هروئین و مواد مشابه به آن را حرام می داند. (ر.ك، استفتائات حضرت امام(ره)، ج2، ص36)
سؤال 13: ساخت مجسمه حیوانات و موجودات زنده چه حكمی دارد و كسب و درآمد با آن جایز است یا خیر؟
جواب: ساخت مجسمه حیوانات ذی روح حرام است. و اجرتی كه بابت كار حرام اخذ شود هم حرام است. (جامع المسائل، ج2، س945)
سؤال 13: آیا تقلب در امتحان مضر به عدالت می باشد؟
جواب: تقلب در امتحان جایز نیست و اصرار بر گناه صغیره مضر به عدالت است. (ر.ك، جامع المسائل آیت الله فاضل، ج1، ص628 س2196)
سؤال 14: كسی كه به سن تكلیف نرسیده و گناهان زیادی مرتكب شده آیا گناهانش بخشیده می شود؟
جواب: كسی كه هنوز مكلف نشده است چنانچه مرتكب اشتباهی شود برای او گناه نمی شود ولی اگر قبل از 15 سال قمری علائم بلوغ را در خود مشاهده كند بالغ محسوب می شود و اگر خطا كند برای او گناه نوشته می شود، ولی بهر حال خداوند متعال با توبه از گناهان می گذرد.